Przeszłość

Najważniejsze daty z historii bibliotek gminy Alwernia

Życiorys Pani Janiny Rogalskiej

Janina Rogalska urodziła się 16 XI 1915 roku, jako trzecie dziecko w rodzinie.  Matka Magdalena zajmowała się dziećmi i domem. Ojciec Stanisław jako księgowy, w 1935 roku objął posadę w Alwerni, gdzie osiedlił się na stałe. W 1937 r. Stanisław Rogalski sprowadził do Alwerni swoją żonę i dzieci, wcześniej rodzina Rogalskich mieszkała w Wieliczce i Krakowie.

Janina Rogalska miała rodzeństwo, dwóch starszych braci, Kazimierza i Władysława. Edukację Janina Rogalska rozpoczęła w Szkole Podstawowej w Wieliczce, a następnie kontynuowała naukę w Krakowie. Ukończyła Seminarium Nauczycielskie w Wadowicach, które przygotowało ją do pracy z młodzieżą.  W 1937 roku Janina Rogalska otrzymała swoją pierwszą pracę, w prywatnej szkole Sióstr Nazaretanek w Częstochowie, gdzie zastała ją II wojna światowa.

W 1942 roku Niemcy przejęli prywatną placówkę w Częstochowie. Siostry Nazaretanki zostały zmuszone do zamknięcia szkoły.  Janina Rogalska została bez pracy. Jej rodzinę wysiedlono z Alwerni więc nie mogła wrócić do domu. Zamieszkała w Krakowie i podjęła pracę w fabryce cukierków i marmolady „Kryształ”. Kiedy wojna się skończyła Janina Rogalska wróciła do Alwerni i postanowiła zamieszkać z rodzicami. Od września 1945 roku Janina Rogalska objęła posadę nauczycielki w szkole w Alwerni. Młodzież w Alwerni z powodu wojny miała duże braki w nauce. Janina Rogalska świadoma tego starała się pomóc młodzieży nadrobić zaległości. Wielką przeszkodą dla jej działania był brak podręczników i lektur obowiązkowych

Wychodząc naprzeciw potrzebom Pani Janina podjęła się zorganizowania biblioteki, innej obok szkoły, placówki kulturalno-oświatowej, która pomagałaby w kształceniu młodzieży.  Była ona najbardziej odpowiednią osobą do wykonania tej misji. Znała wartość książki. Jak sama wspominała książka była w jej domu „ chlebem powszednim”. Biblioteka Publiczna zaczęła oficjalnie funkcjonować od 1947 roku, jednak już wcześniej gromadzono księgozbiór. Pani Janina została jej kierownikiem. Nadal była nauczycielką, a bibliotekarstwo traktowała jako pasję.  Zgłosiła się jednak na dwustopniowy kurs bibliotekarski, aby doskonalić swoje umiejętności. Pani Janina miała doskonały kontakt z młodzieżą. Była inicjatorką wielu zajęć pozalekcyjnych, prowadziła harcerstwo i organizowała wycieczki krajoznawcze. W 1962 roku dotychczasowy kierownik szkoły Franciszek Stolarczyk przeszedł na emeryturę. Kierownictwo szkoły objęła pani Janina Rogalska.  Była doskonałym nauczycielem, aktywnym i otwartym na świat. W latach 60 XX wieku Alwernia zaczęła się intensywnie rozwijać. Janina Rogalska widziała potrzebę budowy nowej szkoły i po wielu perypetiach doprowadziła do powołania Komitetu Budowy Szkoły. W ciągu trzech lat stanął nowoczesny budynek. We wrześniu 1968 roku dzieci rozpoczęły naukę w nowej szkole. Ta szkoła służy nam do dziś!

W 1972 roku Janina Rogalska zrezygnowała z pracy w szkole z powodów zdrowotnych i rodzinnych. Dalej jednak zajmowała się biblioteką, co jak sama twierdziła, stało się to jej drugim powołaniem. Mówiła o sobie „Nauczycielem byłam z powołania, ale i bibliotekarzem też.” Pani Rogalska kierowała biblioteką od 1947 do 1981roku. W 1981 roku została doceniona i otrzymała  nagrodę miasta Krakowa „za przybliżanie książki czytelnikom Alwerni.” Natomiast w 1997 roku została wpisana do Złotej Księgi Miasta i Gminy Alwernia za zasługi w dziedzinie edukacji, wychowania i krzewienia kultury, popularyzacji czytelnictwa w Gminie Alwernia. Oba te wyróżnienia miały dla Niej wielkie znaczenie. Janina Rogalska zmarła 3 lipca 2004 r. W 2017 r. Uchwałą Rady Miejskiej w Alwerni została Patronką Miejsko-Gminnej Biblioteki Publicznej w Alwerni.

Życiorys Józefa Patelskiego

Józef Patelski – kapitan, uczestnik powstań narodowych, działacz społeczny, założyciel biblioteki w Kwaczale

Urodził się 16 marca 1805 r. we Włosienicy k. Oświęcimia, w rodzinie zubożałego szlachcica Pawła Patelskiego herbu Ostoja i Konstancji z Czyżowskich. Dzieciństwo spędził w Porębie Żegoty w majątku Szembeków, z którymi był spowinowacony przez siostrę. Początkowo uczył się w Klasztorze oo. Bernardynów w Alwerni, następnie ukończył trzy klasy Gimnazjum św. Anny w Krakowie.

W 1823 r. wstąpił jako ochotnik do 1 Pułku Strzelców Pieszych armii Królestwa Polskiego, którym dowodził Piotr Szembek. Po roku awansował na podoficera kompanii karabinierów, a następnie na starszego sierżanta. W 1826 r. wstąpił do szkoły podchorążych w Warszawie i wziął udział w Powstaniu listopadowym. Walczył pod Grochowem, Liwem i Tykocinem. Odznaczył się w walce pod Ostrołęką za co został odznaczony Złoty Krzyżem Virtuti Militari i awansował do stopnia kapitana. Brał także udział w bitwie pod Mińskiem Mazowieckim, a we wrześniu 1831 r. objął dowództwo kompanii i na jej czele walczył w obronie Warszawy. Po upadku powstania wrócił do Poręby Żegoty. W 1832 r. wziął ślub ze swoją kuzynką Julią Czyżowską i zamieszkał u teściów w Kwaczale.

Po wybuchu powstania krakowskiego w 1846 r. Patelski zebrawszy w Kwaczale hufiec konny uderzył z nim na Chrzanów obsadzony oddziałem wojska austriackiego. W pierwszym uderzeniu opanował komisariat żandarmerii w Chrzanowie zabierając z niego broń i konie, następnie rozbił chrzanowskie więzienie. Niestety powstanie trwało 9 dni i upadło niemal bez walki. Patelski i jego najbliżsi współtowarzysze musieli uciekać do Francji.

W 1848 r. powrócił do Krakowa przyłączając się do kolejnego patriotycznego zrywu powstańczego. Wszedł w skład zawiązanej po wybuchu powstania styczniowego Ławy Głównej
Krakowskiej. Biorąc pod uwagę zdolności Patelskiego nabyte podczas służby wojskowej Ława Główna powierzyła mu bardzo odpowiedzialne zadanie: zorganizowanie, przeszkolenie i wyprawianie grup ochotników, które wsparły by oddziały powstańcze walczące pomiędzy Sosnowcem a Ojcowem. 17 lutego doszło do pamiętnej bitwy pod Miechowem, zakończonej klęską wojsk polskich. Józef Patelski należał do szlachty postępowej. To wzorowy krzewiciel oświaty; obywatel troszczący się o kulturę swojej wsi. Jako zwolennik oświaty ludowej w 1840 r. wsparł finansowo budowę i wyposażenie piętrowej szkoły w Kwaczale. Następnie ofiarował szkole sztandar, który aktualnie znajduje się w Muzeum w Chrzanowie, a także przekazał jak wynika z zapisków z roku 1860/61w kronice książki, które wzbogaciły bibliotekę szkolną. Jest również założycielem Biblioteki w Kwaczale.
Biblioteka w Kwaczale została utworzona w XIX wieku. Podstawą jej założenia był akt fundacyjny z roku 1869, w którym Józef Patelski przekazał 80 książek dla czytelni ludowej, przeznaczonej dla mieszkańców wsi Kwaczały, Rozkochowa i Źródeł.

Zachowało się 7 wykazów książek przekazanych przez Patelskiego do biblioteki w Kwaczale. Obejmują one tytuły 196 książek, czasopism i map ofiarowanych w latach 1869-1871. Książki, które stanowiły podstawę założenia kwaczalskiej biblioteki, pochodziły w większości z księgozbioru domowego Patelskiego. Były oprawione w czarne płótno i opatrzone odręcznym podpisem właściciela. Zostały również starannie dobrane ze względu na przypisane im cele oświatowe, dydaktyczne i wychowawcze oraz przeznaczenie dla określonej grupy czytelników.

Patelski nie ograniczał się jednak tylko do przekazywania darów w postaci książek. Zależało mu na tym aby biblioteka miała charakter instytucjonalny i trwały oraz spełniała z pożytkiem swoje funkcję. Zalecał Kazimierzowi Świerczewskiemu, pełniącemu funkcje opiekuna biblioteki, prowadzenie katalogu bibliotecznego, przestrzeganie kolejności wpisywania wpływów, zachęcanie młodzieży i starszych do czytania książek oraz utrzymywanie zbiorów w dobrym stanie. Troszczył się również o pomieszczenie i wyposażenie biblioteki. Poddał również pomysł zawiązania stowarzyszenia, które miałoby na celu dbanie o byt materialny biblioteki. Zdawał sobie bowiem sprawę, że w ówczesnej sytuacji społecznej i
ekonomicznej wsi losy biblioteki zależą głównie od postawy i zaangażowania jej opiekuna. Patelski wspierał bibliotekę także w późniejszych latach. Należy sądzić, że robił to końca swojego życia. Fundował również książki przeznaczone jako nagrody dla uczniów kwaczalskiej szkoły. Prawdopodobnie były to egzemplarze nowo zakupywane, głównie o treści religijnej. Po raz ostatni uczynił to w maju 1885r. mając 80 lat.

Patriotyzm Józefa Patelskiego oprócz umiłowania Ojczyzny przybierał również inne formy. W roku 1862 Patelski wstąpił w szeregi Towarzystwa Dobroczynności działającego w Krakowie. Starało się ono zapobiegać pladze żebractwa nie tylko poprzez jałmużnę, ale głównie drogą dostarczania pracy. Utrzymywało m.in. Dom Schronienia Starców, którego kierownikiem w późniejszym okresie został Patelski. Wprowadził w nim wojskowy ład i porządek. Czuwał nad zaopatrzeniem jego mieszkańców w żywność, bieliznę, odzież, obuwie. Pilnował przestrzegania zasad czystości. W zaprzyjaźnionych kołach inicjował zbiórki na cele dobroczynne, a najpilniejsze wydatki pokrywał z własnej kieszeni. w 1876 r. został jednym z trzech wiceprezesów Towarzystwa, a od 1881 r. był również członkiem Arcybractwa Miłosierdzaia. W 1885 r. podzielił resztę swojego majątku pomiędzy Zakład Opuszczonych Chłopców św. Józefa, Zakład dla Chłopców ks. Siemaszki i Towarzystwo Dobroczynności , które uczynił swym generalnym spadkobiercą. Zmarł po długiej chorobie w Krakowie 15 lutego 1887 r.. Pochowany został w grobie rodzinnym na cmentarzu Rakowickim.